|
Barbara Hammer w całej swojej twórczości stawiała pytania o kulturowe i społeczno-historyczne konstrukcje tożsamości lesbijskiej, płynność tożsamości seksualnej, tożsamość queer i obrazowała queerowe wspólnoty. W latach 70. XX wieku wprowadziła ciało oraz lesbijski akt i erotykę na ekran, tworząc na tamte czasy sztukę naprawdę wywrotową. W ramach 21. Millennium Docs Against Gravity zaprezentujemy 12 filmów pionierki kina queer i kina feministycznego, ikony i aktywistki – zarówno jej wczesne realizacje, jak i ostatnie prace z początku XXI wieku. W ramach spotkań towarzyszących wydarzeniu zwrócimy uwagę na szczególnie aktualne konteksty odczytania historii nieheteronormatywnych kobiet, którym Barbara Hammer poświęciła większość swojej twórczości. Kuratorkami retrospektywy są: dra Krystyna Mazur i dra Gabriela Sitek. Partnerami retrospektywy są: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Lambda Warszawa i QueerMuzeum. 21. MDAG odbędzie się od 10 do 19 maja w siedmiu miastach (Warszawa, Wrocław, Gdynia, Poznań, Katowice, Łódź i Bydgoszcz) a następnie online - od 21 maja do 3 czerwca na mdag.pl. Mecenasem tytularnym wydarzenia jest Bank Millennium (https://www.bankmillennium.pl/). |
 |
|
Courtesy of the Estate of Barbara Hammer, New York and Electronic Arts Intermix (EAI), New York. |
|
„Radykalny przekaz wymaga radykalnej formy”. Filmy krótkometrażowe Barbary Hammer W ramach 21. Millennium Docs Against Gravity będzie można zobaczyć wczesne rewolucyjne pod względem reprezentacji lesbijek na ekranie prace Barbary Hammer z lat 70. Kiedy tworzyła te dzieła, lesbijki były zupełnie nieobecne zarówno w filmach hollywoodzkich, jak i filmach niezależnych. Reżyserka zaproponowała wtedy prekursorską dla kina feministycznego estetykę obrazowania erotyki odmienną od ekonomii męskiej przyjemności wzrokowej. Retrospektywa obejmuje filmy z tego okresu, jak „Marie i ja” („Marie and Me”, USA, 1970, 9 min), przepełniony słońcem radosny obraz intymnej relacji z pierwszą partnerką artystki – Marie; “Superlesba spotyka Madame X” (“Superdyke Meets Madame X” USA, 1975, 21 min), będący spotkaniem z artystką Max Almy, niezapomniany „Dyketactics” („Dyketactics” USA, 1974, 4 min) – manifest Barbary Hammer, która lubiła żartować, że to jej lesbijska reklama – film „bezwstydnie zawłaszczający przestrzeń kina dla kobiecych przyjemności” i zarazem pionierska artykulacja queerowej estetyki kina kobiet. Zaprezentujemy także film „Jane Brakhage” („Jane Brakhage” USA 1974, 10 min), pierwszy eksperymentalny portret filmowy Barbary Hammer, która w całej swojej twórczości kierowała obiektyw kamery na postaci kobiet. W tym obrazie Hammer z czułością przenika z kamerą do zafascynowanej światem roślin i uczącej się języka zwierząt głównej bohaterki. Buduje jej obraz, który Jane później określiła jako wierny jej własnemu doświadczeniu siebie. Pokaz krótkich metraży obejmie także późniejsze filmy Hammer, jak „Nieruchomy punkt” („Still Point” USA, 1989, 9 min), w którym reżyserka poszukuje spokojnego punktu w zgiełku współczesnego życia, oraz animację wideo z 2015 roku „Lesbijski wieloryb” („Lesbian Whale” USA, 7 min), zawierającą rysunki artystki, które zostały zaczerpnięte z jej notatnika z 1971 roku. W pracach tych wyłaniają się pierwsze zalążki późniejszej twórczości filmowej i performatywnej Hammer. Przed projekcją filmów krótkometrażowych artystki zaplanowanej na piątek 10 maja dra Krystyna Mazur, badaczka twórczości Barbary Hammer, wprowadzi w zagadnienia dotyczące filmów pionierki kina queer. |
 |
|
Courtesy of the Estate of Barbara Hammer, New York and Electronic Arts Intermix (EAI), New York. |
|
Ekspresja genderqueer i postaci pary surrealistycznych artystek W ramach retrospektywy pokazany zostanie także film „Kochanka/Inna. Historia Claude Cahun i Marcel Moore” (“Lover/Other” USA, Francja 2006, 55 min), w którym Barbara Hammer ożywia postaci surrealistycznych artystek Claude Cahun – dziś określanej pionierką ekspresji genderqueer – i Marcel Moore oraz przybliża ich prace tworzone od lat 20. XX wieku. Ta para lesbijek-artystek spędziła ze sobą całe życie. Zajmowały się performansem i fotografią, poszukiwały wyrazu dla doświadczenia nieheteronormatywnej tożsamości i niebinarności płci. Angażowały się w opór wobec III Rzeszy, za co zostały skazane na śmierć. Zostały ponownie odkryte w latach 80. XX wieku, wywierając duży wpływ na międzynarodową scenę artystyczną. Pokaz będzie połączony z projekcją filmu krótkometrażowego “Kobiety, które kocham” (“Women I Love” USA, 1976, 23 min), składającego się z serii portretów przyjaciółek i kochanek Barbary Hammer. Dotyk kobiecego ciała jest tu związany z politycznym przekazem samostanowienia. |
 |
|
Courtesy of the Estate of Barbara Hammer, New York and Electronic Arts Intermix (EAI), New York. |
|
O inkluzywnej reprezentacji osób nieheteronormatywnych - queerowe narracje historyczne „Nitrofilmowe pocałunki” („Nitrate Kisses”, USA 1992, 67 min) to pierwszy film pełnometrażowy Barbary Hammer – wieloaspektowe dzieło o inkluzywnej reprezentacji osób nieheteronormatywnych. Dotyczy historii marginalizacji osób LGBTQ+ w XX wieku, m.in. represji, których doświadczały lesbijki w trakcie i po II wojnie światowej, wpływu kina Hollywood na homofobię i rasizm. Poznajemy historię artystek i lesbijek tworzących na początku XX wieku: pisarki Willy Cather i piosenkarki Claire Waldoff. Śmiały erotyzm zbliżeń współczesnych par LGBTQ+ w tym filmie wybrzmiewa w zestawieniu z przywołaną warstwą historyczną szczególnie politycznie. Projekcji „Nitrofilmowych pocałunków” będzie towarzyszył pokaz „Sanctus” („Sanctus”, USA 1990, 18 min), jednego z ważniejszych filmów Barbary Hammer, próby przeniknięcia wgłąb ciała, zbadania jego tajemnicy. To spektakularny powrót do kina atrakcji i niewinności w odbiorze sztuki filmowej. A także prawdziwy „danse macabre”. W piątek 17 maja po projekcji filmów zapraszamy na wyjątkowe spotkanie Queerowe narracje historyczne, w ramach którego o archiwum Barbary Hammer i jej sposobach pracy opowie dra Krystyna Mazur, która przez lata prowadziła w nim badania. O metodach przeprowadzania wywiadów dotyczących historii osób nieheteronormatywnych – zwłaszcza kobiet – i strategiach budowania inkluzywnych reprezentacji opowiedzą także gościnie, dra Anna Dżabagina i dra Joanna Ostrowska, członkinie Rady Programowej QueerMuzeum, powołanego przez Lambdę Warszawa, przed zbliżającym się otwarciem tej instytucji. |
 |
|
Courtesy of the Estate of Barbara Hammer, New York and Electronic Arts Intermix (EAI), New York. |
|
Dowartościowanie performance’u ekspresji tożsamości i filmowe pożegnanie Barbary Hammer Przegląd twórczości Barbary Hammer zwieńczy pokaz autobiograficznego filmu „Czułe fikcje” („Tender Fictions”, USA 1995, 60 min) oraz „Dowodów w procesie ciał” („Evidentiary Bodies”, USA 2018, 10 min). W „Czułych fikcjach” artystka przedstawia relację ze swoją długoletnią partnerką Florrie Burke. A samą siebie ukazuje zarówno jako Barbarę Hammer, jak i Boba Hammera, zmieniając zaimki z „jej” na „jego” i na „ja”. Film jest dowartościowaniem performansu ekspresji tożsamości, składającego się na fantazję i prawdę, a jednocześnie podważającego granicę tych terminów. „Dowody w procesie ciał” to pożegnanie Barbary Hammer, w którym po raz ostatni powróciła do zgłębianego przez nią tematu choroby i śmierci. Pomyślany jako trzykanałowa instalacja, w której zostały wykorzystane zostały kolorowe skany medycznych rejestracji ludzkiego ciała. Ciąg zapisanych trwale na kliszy obrazów kontrastuje z kruchością ciała performerki – Barbary Hammer. Ciała zanurzonego w tańcu ku śmierci. Film jest zaproszeniem do uruchomienia empatii, odczucia wspólnoty. Ciało przedstawione na ekranie ma być zarazem przeżyciem osób po drugiej stronie ekranu. |
 |
|
Courtesy of the Estate of Barbara Hammer, New York and Electronic Arts Intermix (EAI), New York. |
|
Retrospektywy filmów Barbary Hammer były zorganizowane między innymi w MoMA (Nowy Jork), Tate Modern (Londyn), National Gallery of Art (Washington, DC), Kunsthall (Oslo). Prace artystki znajdują się m.in. w stałych kolekcjach Australian Center for the Moving Image, MoMa (Nowy Jork), the Centre Georges Pompidou (Paryż). Barbara Hammer jest autorką książki “Hammer! Making Movies Out of Sex and Life” (2010). |
